Het FELIX Laserlab en het High Field Magnet Laboratory aan de Radboud Universiteit ontvangen samen 10,8 miljoen euro voor vernieuwing van hun onderzoeksfaciliteiten.
Het Nederlands X-omics Initiatief onder leiding van Radboudumc ontvangt ruim 17 miljoen euro. Het gaat om toekenningen in het programma Nationale Roadmap voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur, dat zich richt op bouw of vernieuwing van toponderzoeksfaciliteiten met een internationale uitstraling. Aan twee andere projecten waaraan de Radboud Universiteit en het Max Planck Institute for Psycholinguistics deelnemen, is ook een miljoenensubsidie toegekend.
HFML-FELIX
Het Free-Electron Lasers for Infrared eXperiments Laboratory (FELIX) en het High Field Magnet Laboratory (HFML) zijn twee labs waar onderzoek onder extreme omstandigheden mogelijk is. FELIX genereert zeer intens infrarood licht en het HFML doet onderzoek in zeer sterke magneetvelden. Gezamenlijk bieden ze een wereldwijd unieke onderzoeksinfrastructuur aan, waar met ongekende precisie onderzoek gedaan kan worden.
De extreme omstandigheden waarin experimenten gedaan worden, kunnen radicale veranderingen in materie teweeg brengen, waarmee onderzoekers nieuwe effecten en fenomenen van moleculen en materialen kunnen ontdekken. Bijvoorbeeld voor de diagnose van ziekten met nieuwe biomarkers, voor onderzoek naar de ‘motor’ van fotosynthese en naar nieuwe materialen voor snellere en efficiëntere data-opslag en -verwerking. FELIX en HFML kunnen op die manier een rol spelen in het beantwoorden van belangrijke wetenschappelijke en maatschappelijke vragen op het gebied van gezondheid, energie en slimme materialen.
Investeren en vernieuwen
Met de Roadmap-subsidie worden twee nieuwe laboratoria ingericht: ten eerste het moleculair identificatielab, waar eiwitstructuren nauwkeurig geïsoleerd en geïdentificeerd kunnen worden. Zo is het mogelijk enkelvoudige moleculen uit complexe steekproeven te onderzoeken, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor diagnostiek van bijvoorbeeld urine- of bloedmonsters.
Daarnaast wordt er een nieuw lab opgebouwd dat zich zal richten op de vastestoffysica: het condensed matter lab. Dankzij de intense FELIX-lasers kan daar vernieuwend onderzoek aan bijvoorbeeld magnetische materialen en dataopslag verricht worden.
De Roadmap-subsidie wordt ook ingezet om de combinatie van FELIX- en HFML-onderzoekstechnieken – intens infrarode straling en sterke magneetvelden – verder te intensiveren. Het samenvoegen van deze geavanceerde experimentele technieken creëert nieuwe unieke onderzoeksmogelijkheden voor onderzoekers binnen de Radboud Universiteit en ver daarbuiten.
Britta Redlich, directeur van FELIX: ‘We zijn erg blij met de erkenning van de Roadmap-commissie dat HFML-FELIX een uniek internationaal lab is op Nederlandse bodem. Met deze subsidie kunnen we de vooraanstaande positie van HFML-FELIX in de wereldwijde competitie handhaven en zelfs vergroten. Het is spannend om vooruit te kijken en ons een voorstelling te maken van de wetenschap die we kunnen verwachten van deze nieuwe ontwikkelingen en de unieke combinatie van FELIX lasers en de hoge magneetvelden.’
X-omics Initiative
Het onderzoek naar DNA (genomics), eiwitten (proteomics), producten van de stofwisseling (metabolomics) en de analyse van de grote hoeveelheid data die daarbij beschikbaar komen (bioinformatica) hebben de afgelopen jaren een enorme groei doorgemaakt. De in Nederland opgebouwde onderzoekstructuur in genomics, proteomics, metabolomics en data-integratie krijgt met de toekenning van een Roadmap-subsidie van ruim 17 miljoen euro aan dit X-omics Initiatief [spreek uit: cross-omics] nu een extra kwaliteitsimpuls.
Coördinator Alain van Gool (Radboudumc): ‘We gaan de technologische mogelijkheden van al deze –omics technieken sterk verhogen. Daarnaast wordt door het hogere niveau van de gegevensintegratie het mogelijk om de dynamiek tussen de verschillende –omics niveaus in kaart te brengen. De genomics-, proteomics- en metabolomics-analyses zijn nog vaak afzonderlijke benaderingen die elkaar niet of nauwelijks raken. Het X-omics Initiatief stelt ons nu in staat om alle beschikbare gegevens op alle niveaus te integreren en die te gebruiken voor complexe, dynamische analyses van de manier waarop cellen en weefsels als systeem functioneren. Op basis van onze nieuwe kennis van deze moleculaire bouwstenen van het leven zullen we de contouren beginnen te zien van cellen en weefsels in actie.’
Athena en CLARIAH
In totaal is aan tien projecten een Roadmap-subsidie toegekend. Onder andere aan het project ‘Athena, probing the hot and energetic universe’, waarvan ruimtevaartinstituut SRON hoofdaanvrager is en waaraan ook de Radboud Universiteit (afdeling Astrofysica) deelneemt. In dit project (waar bijna 20 miljoen naar toe gaat) gaat het om de Nederlandse bijdrage aan de Athena ruimtetelescoop, de eerstvolgende grote ruimtemissie van het European Space Agency (ESA).
Ook het project CLARIAH-Plus, waaraan het Nijmeegse Max Planck Institute for Psycholinguistics deelneemt, krijgt een Roadmap-subsidie van bijna 14 miljoen. CLARIAH staat voor Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities en gaat over een digitale infrastructuur die grote verzamelingen data en software uit verschillende geesteswetenschappelijke gebieden bij elkaar brengt. Voor de analyse van die enorme databerg zijn speciale ICT-toepassingen nodig die innovatief én gebruikersvriendelijk zijn. De Roadmap-subsidie zal worden gebruikt om die te ontwikkelen.
Roadmap-subsidies
De Roadmap-subsidies toegekend aan wetenschappelijke infrastructuur die van groot belang is voor het verrichten van vernieuwend wetenschappelijk onderzoek en als aanjager van maatschappelijke en economische innovatie in alle wetenschappelijke disciplines.
In deze ronde was een bedrag van € 108 miljoen voor toekenningen beschikbaar via de OCW-begroting. In het Regeerakkoord is afgesproken om nog steviger in te zetten op wetenschappelijke faciliteiten. Daardoor is het budget met € 30 miljoen verhoogd naar € 138 miljoen.
Minister Ingrid van Engelshoven (OCW): ’Goede onderzoeksfaciliteiten zijn van levensbelang voor onderzoek en werken als een magneet op toptalent. Met deze financiële injectie van € 138 miljoen verankeren we onze internationale wetenschappelijke positie. De faciliteiten waarin we nu investeren, versterken het vermogen om vernieuwend en baanbrekend onderzoek te doen en leveren een waardevolle bijdrage aan het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.’
